Tweede Wereldoorlog 1940 - 1945
In 1940 werden er door de Duitsers twee grote bunkers volgens de Regelbauten gebouwd in de buurt van de Keizer Karelweg.
Later was daar een Duits Divisiehoofdkwartier gevestigd.
Dit was het hoofdkwartier van de Küstenverteidigungsabschnitt Amsterdam.
Tekening van de Keizer Karelweg met bunkers van de Küstenverteidigungsabschnitt uit 1949:
Rechts op deze foto is de 608 commandobunker, bij de Gijsbrecht van Amstellaan te zien, en links-achter de
vlaggenmast de 618 communicatiebunker Nr.7368:
Deze 15.1 x 14.0 meter grote 608 commandobunker had 2 meter dikke gewapend betonnen muren en dak.
Centraal in deze bunker lag de commandoruimte, met daar omheen ruimten voor de commandant, onderofficieren en installaties.
Indeling van de 608 commandobunker:
De 20.5 x 13.7 meter grote 618 communicatiebunker had ook 2 meter dikke gewapend betonnen muren en dak.
Deze bunkers stonden in de nabijheid van belangrijke commandoposten.
In dit geval stond deze in de buurt van de commandoposten bij de rotonde van de Keizer Karelweg en Amsterdamseweg.
Dit was de rotonde van de Keizer Karelweg en Amsterdamseweg.
In deze bunker zaten meestal 9 man personeel dat zich bezig hield met het radio en telefoonverkeer.
Deze bunkers stonden altijd ongeveer 300 - 500 meter vanaf de commandopost zodat de zenderverbinding optimaal was.
Indeling van de 618 communicatiebunker:
Via het Nederlandse verzet was ontdekt, dat in een luxe woning aan de Keizer Karelweg de bevelhebber van de Duitse Wehrmacht,
Friedrich Christiansen (1879-1972), General der Flieger und Wehrmachtsbefehlshaber in den Niederlanden (van mei 1940 tot april 1945), woonde.
De villa van Dr. Sneep die gevorderd was door Friedrich Christiansen:
Friedrich Christiansen:
Voor de vierkante vijver waar tegenwoordig de Kruiskerk achter staat, stond deze schuilkelder:
Deze schuilkelder had een ondergrondse verbinding met het huis aan de Keizer Karelweg waar Generaal Christiansen verbleef, en lag schuin tegenover deze schuilkelder.
Op 30 oktober 1941 heeft Royal Airforce geprobeerd de schuilkelder aan de Keizer Karelweg te bombarderen, maar de bommen raakten te laat de grond.
Hierdoor werden er twee huizen aan de Keizer Karelweg 436 en 438 geheel verwoest en liepen vier andere huizen zware schade op.
Door dit bombardement kwamen 5 mensen om het leven.
Herstelwerkzaamheden van het bombardement aan de Keizer Karelweg eind 1941:
De luxe woning waar Generaal Christiansen in woonde werd niet geraakt, dus had hij het bombardement overleefd.
Ook ontving Generaal Christiansen in deze periode enkele cadeaus van de Luftwaffe.
De beker en cocktailshaker van Generaal Christiansen:
Links op de foto de voorzijde van de gegraveerde erebeker met de luftwaffe adelaar.
Midden op de foto de achterzijde met de titel van de commandant en een schild.
Aan deze beker is te zien dat deze veelvuldig door Generaal Christiansen gebruikt is.
Rechts op de foto een cocktailshaker die Generaal Christiansen waarschijnlijk eind 1941 had gekregen voor zijn bewezen diensten in de zomer van 1941.
Deze beker heeft een fraai uiterlijk, compleet met handtekeningen van hoge officieren van de Luftwaffe.
Het volgende staat in deze cocktailshaker gegraveerd:
UNSEREM URALTEN-ORANJE-KNACKER UND WEHRMACHTBEFEHLSHABER IN DEN NIEDERLANDEN UND KORPSFÜHRER DES NATIONALSOZIALISTISCHEN FLIEGERKORPS
HERRN GENERAL DER FLIEGER F. CHRISTIANSEN. IN TREUER DERBUNDENHEIT UND DANKBARKEIT SEINE GETREUEN HOLLAND/MITSOMMER 1941.
De Duitsers hadden beslag gelegd op de Pauluskerk, en werd de kerktoren verwijderd.
De kerktoren kon dienen als herkenningsbaken voor eventuele bombardementen.
De Pauluskerk zonder kerktoren in 1946:
Vanaf 1942 tot begin 1943 zijn er twee bunkers, ontworpen door de Luftgaukommando Amsterdam, in het parkje aan de Wolfert van Borsselenweg gebouwd.
Ook is er een ondergronds gangenstelsel aangelegd en is de omgeving van de Pauluskerk onringt door prikkeldraad.
De Pauluskerk is in het strikte geheim, en zonder dat de parochianen het wisten, gebruikt voor hulp aan joodse onderduikers en ondergronds verzet.
In deze periode werden er in de Pauluskerk nog steeds kerkdiensten gehouden.
Er werden avondgebeden gehouden, samen met de Hervormden van de Hervormde Bethelkerk in Amsterdam die door de Duitsers gevorderd was.
De oude Bethelkerk in Amsterdam:
De Paulusbunker is een vrij exclusief type bunker en er zijn bijna geen vergelijkbare types te vinden.
De Paulusbunker in 1998:
Deze Küver 450a bunker aan de Nieuweweg in Den Helder lijkt wel wat op de Paulusbunker:
Vanaf 22 april 43 was rondom de Wolfert van Borsselenweg de Luftwaffen-Feld-Division 16 gevestigd.
De Paulusbunker, die uiteindelijk "Sociëteit De Bunker" werd, was destijds een slaapplaats voor de bemanning van het Meteo-station die aan de andere kant van de dijk werkten (Bella Donna).
Hun taak was om elke ochtend met behulp van weerballonnen de weersomstandigheden voor Schiphol te bepalen.
Onlangs zijn er tekeningen gevonden in een Küver bunker 413 bij Radiostation Nora bij Noordwijk.
Een stukje van een van deze tekeningen lijkt sterk op het linker gedeelte van de Paulusbunker.
Op 27 april 1943 werd het hoofdkwartier van de Luftgaukommando Amsterdam in het Carlton Hotel aan de Singel in Amsterdam verwoest door een neerstortend vliegtuig.
Daarna week het Luftgaukommando uit naar het gebouw van de Nederlandsche Handel-Maatschappij (De Bazel) aan de Vijzelstraat in Amsterdam.
Tegenover de Paulusbunker staan twee woonhuizen die gevorderd waren door hoge Duitse officieren, en waar ook een ondergrondse verbinding naartoe was aangelegd.
Dit zijn de huidige Wolfert van Borsselenweg 117 en 118.
De woonhuizen aan de Wolfert van Borsselenweg tegenover de Paulusbunker:
Na de genadeklap voor Schiphol en na een zwaar bombardement door de geallieerden op 13 december 1943, had de Luftwaffen-Feld-Division 16 weinig meer te zoeken in Nieuwer-Amstel.
In januari 1944 vertrok het Luftgaukommando met alle Duitse luchtmachtofficieren, waaronder Generaal Christiansen, uit Amsterdam en Nieuwer-Amstel.
In februari 1944 werd het Luftgaukommando Amsterdam geheel opgeheven.
Na die tijd werd de woonbuurt rond de Pauluskerk aangewezen als plek waar Duitse officieren van de Wehrmacht konden bijkomen van de strijd aan het front.
De Duitsers vorderde woningen voor het personeel van de Wehrmacht, en heel wat bewoners kregen te horen dat ze hun woning moesten verlaten.
Het betrof vooral woningen aan de Amsterdamseweg, Keizer Karelweg, Charlotte van Montpensierlaan, Wolfert van Borsselenweg en Dijkgravenlaan.
De uit Sassenheim afkomstige chemicus Aad Verwoerd woonde in de Charlotte van Montpensierlaan.
Aad Verwoerd:
Hij stond op 24 februari 1945, vlak voor het avondeten nog even te praten met zijn overbuurman.
Plotseling verschenen er een aantal Hawker Typhoon jachtbommenwerpers van de Royal Airforce.
Hawker Typhoon jachtbommenwerper:
Aad werd in het achterhoofd geraakt door een scherf van een bom, en kwam hierbij om het leven.
De Hawker Typhoon jachtbommenwerpers hadden twee bommen afgeworpen en werden er 11 mensen, in de Charlotte van Montpensierlaan, direct gedood.
Later zijn nog 22 mensen overleden aan hun zware verwondingen.
Een groot aantal woningen aan de noord-oosterlijke hoek van de Charlotte van Montpensierlaan raakten zwaar beschadigd, en een dubbele woning stortte geheel in.
De Royal Airforce bleek het beoogde doel, De gevorderde villa waar Friedrich Christiansen woonde, net gemist te hebben.
Herstelwerkzaamheden van het bombardement aan de Charlotte van Montpensierlaan in 1945:
